Waar Nemo helemaal op de bodem van de oceaan ligt en omhoog kijkt naar de oppervlakte? Het zonlicht breekt door het water, troebel en vaag. Je weet dat het er is, maar je ziet het niet echt helder.
Dat is precies hoe het voor mij voelde toen ik een verdoving in mijn oog kreeg. Het was alsof ik zelf een vis was, onder op de zeebodem, op zoek naar… ja, naar wat eigenlijk?

Maar na een tijdje besefte ik: dit duurt wel érg lang. Beeldde ik het me in, of liep de operatie echt uit?
En toen hoorde ik iemand zeggen:
“De volgende patiënt moet worden afgebeld.”

WAT?!

Uitloop betekent meestal dat er iets niet helemaal volgens plan gaat.
“Lukt het, dokter?” vroeg ik voorzichtig.
“Ja, er zijn wat uitdagingen op ons pad, maar het gaat goed hoor. Geef het vooral aan als we meer verdoving moeten toedienen.”

Troebel water wordt pas helder als je het met rust laat

Uitdagingen. Een interessant woord.
Voor mij betekent een uitdaging iets wat me scherp houdt, iets wat me aan het denken zet en mijn blik verruimt. Maar ik weet inmiddels ook dat uitdagingen voor iedereen anders voelen. Waar de één het als een kans ziet, kan het voor een ander juist stressvol of ongewenst zijn.

Ik vroeg me af: wie voert deze operatie uit? Was het iemand die, net als ik, uitdagingen zag als kansen om te groeien? Of iemand die liever vasthoudt aan routine? Dit zou immers een routineklus moeten zijn.

Had ik te maken met een beginnende arts die haar eerste stappen zette? Of juist met een doorgewinterde expert? En is dat laatste per definitie beter?

Tijdens mijn mantelzorgperiode had ik ervaren dat ervaring soms ook een valkuil kan zijn. Dat experts zo vast kunnen zitten in hun manier van werken, dat ze geen ruimte meer laten voor nieuwe inzichten. Tegelijkertijd kunnen nieuwelingen juist gemotiveerd zijn om te leren en met een frisse blik kijken.

Dat is wat een hoogsensitief brein doet: het registreert alles. Niet alleen wat er gezegd wordt, maar ook hoe het gezegd wordt. Het vangt microveranderingen in stemgebruik, spanning in de lucht, non-verbale signalen. Niet omdat het wil, maar omdat het zo werkt.

Volgens de polyvagaaltheorie scant je zenuwstelsel continu onbewust of de situatie veilig is – dit noemen we neuroceptie. Zeker bij hoogsensitieve mensen staat deze radar extra scherp afgesteld. Incongruentie (wanneer woorden en lichaamstaal niet overeenkomen) voelt direct onveilig, zelfs als je hoofd nog niet begrijpt waarom.

Een schuldgevoel bekroop me. De artsen hadden toch ook een pauze nodig? En de patiënt na mij? Die werd nu zomaar afgebeld. Hoe zou dat voelen? Je bereidt je voor, je regelt alles, en dan moet je terug naar huis. Dat leek me vreselijk. Opnieuw plannen , nog langer in onzekerheid leven.

Mijn brein bleef draaien:
• Wordt die patiënt boos?
• Gaat hij bellen?
• Wat betekent dit voor het ziekenhuis?
• Voor deze mensen?
• De maatschappij is toch al zo ongeduldig geworden?

De vier posities van waarnemen (Saskia Klaaysen)
Hoogsensitieve mensen nemen niet alleen meer waar, ze nemen ook vanuit meerdere perspectieven waar.
Saskia Klaaysen beschrijft dit als de vier posities van waarnemen:

1. Ik- Wat voel ik zelf? Wat gebeurt er in mijn lijf, mijn emoties. Je bent je bewust van je eigen gedachtes, gevoelens en emoties.
2. Jij- Wat voelt of ervaart de ander? Wat zegt hun energie, stem, blik? Je hebt hier veel inlevingsvermogen.
3. Observator – de Helikopter. Je bent je bewust van onderlinge interactie. Je kan goed denken en reflecteren in deze positie.
4. Het grotere geheel – Het systeem waar jij en de ander onderdeel van uitmaken. In deze positie heb je veel overzicht en dat stijgt soms boven de belangen uit.

Voor de meeste mensen is één of twee perspectieven al veel.
Maar HSP’s schakelen voortdurend tussen alle vier – vaak onbewust.
Dat is geen “extra gevoeligheid”, het is een andere manier van afstemmen. Het verklaart waarom hoogsensitieve mensen soms als ‘overprikkeld’ worden bestempeld, terwijl ze in feite veel tegelijk dragen in hun waarneming.

En precies dát gebeurde bij mij op die operatietafel:
Ik voelde mezelf, de artsen, de spanning in de ruimte, en het bredere plaatje.
Alles tegelijk. En dus had ik zelfkennis én woorden nodig om terug te keren naar rust.

Zelfkennis tot sleutel

Mijn hoogsensitieve brein wist inmiddels: rust komt als ik dingen begrijp. Want als ik het niet begrijp, vult mijn hoofd de leegte met honderd scenario’s.

“Kunt u me in Jip-en-Janneketaal uitleggen wat u tegenkomt?” vroeg ik.
“Als dat afleidt, geen probleem hoor. Ook even niet kunnen reageren is een geldig antwoord.”

Ze vertelde. Ze legde uit. Ik luisterde. Ik checkte haar woorden. Klonken ze eerlijk? Was het congruent? Ja. En daarmee was het goed.

In een veilige situatie schakelt je brein over van overleven naar herstel. De ventrale vagus wordt actief: je ademhaling verdiept, je spieren ontspannen. Je hersenen worden weer leerbaar. En precies dát gebeurde daar – op de bodem van mijn vertrouwen.

Ademhaling, zelfkennis en communicatie hielden me drieënhalf uur lang stil, rustig, en bewust. Ik lag daar – op mijn denkbeeldige zeebodem – en zag de film van mijn leven voorbijtrekken.

Wat ik daar, onder op die donkere, troebele bodem haarscherp zag, is dit:
Wij als mensen poetsen onze angsten het liefst weg. We willen er niet over nadenken. We schuiven ze voor ons uit.
Maar als je niet weet wat je écht belangrijk vindt, hoe weet je dan wat je nodig hebt als het er écht toe doet?

Voor mij was dat: begrijpen wat er gebeurt. Als ik snap wat er aan de hand is, komt er rust in mijn systeem.
Voor iemand anders kan dat iets heel anders zijn. Iedereen heeft iets anders nodig om zich veilig te voelen.

Vertrouwen ontstaat niet door vage geruststellingen. Niet door woorden als: “Vertrouw maar op onze expertise, wij zijn professionals.”

Dat soort zinnen hoorde ik als mantelzorger maar al te vaak – en ze gaven me juist géén vertrouwen. Had de arts dat hier gezegd, dan had ik waarschijnlijk rechtop in die operatiestoel gezeten.

Echte rust komt wanneer je voelt dat iemand eerlijk is, aanwezig is, en de tijd neemt om jouw behoefte te begrijpen. Vertrouwen ontstaat niet door mooie woorden, maar door oprechte aanwezigheid.

Met vertrouwen kun je ontspannen. Hierdoor durfde ik mij op mijn manier uit te spreken – het was alsof mijn stembanden ontdooiden en ruimte kregen. En dat zijn lessen die ik niet alleen voor mezelf meeneem, maar ook voor de mensen die ik in de toekomst mag begeleiden.

👉 Download hier jouw persoonlijke spiegelboekje

(Misschien voelt het voor jou – net als voor mij destijds, en net als voor Nemo – alsof je even op de bodem van de oceaan zit. Deze oefening helpt je ontdekken wat jij nodig hebt als alles troebel wordt. Alleen helderheid, rust en een beetje lucht in je duikersfles. Duik je mee?)
In mijn volgende blog vertel ik hoe de inzet van de arts me raakte – hoe zij mijn eye-opener werd naar de start van een andere kijk. En hoe ik besefte dat zorg pas echt werkt… als je er thuis ook verantwoordelijkheid voor neemt.

Het leven geeft nooit wat je wilt of verwacht maar altijd wat je nodig hebt